დიახ, საგანმანათლებლო კომპლექსი 35 წლისაა. და მადლობელი ვარ იმ სიურპრიზის, სიყვარულისა და სითბოსთვის, რაც ამ დღეს მოგვეცა ჩვენ, უძველეს მცხოვრებლებს. ძვირფასო სასწავლო კომპლექსი, ახალი შემოქმედებითი აღმართები თქვენს და ჩვენს პედაგოგიკაში. თქვენ, მრავალი 35 წელი უწყვეტობა, უწყვეტი და განვითარებადი…
38 წელია ამ საგანმანათლებლო გარემოში ვარ. მეხუმრები? მთელი ცხოვრება. დარწმუნებული ვარ, ვინც აკეთებს იმას, რაც უყვარს, ნამდვილად ბედნიერია. და ვაღიაროთ, რომ იმ იღბლიანთა რიცხვი არც ისე ბევრია. რამდენია იმ ადამიანთა პროცენტი, რომლებმაც ან არ იციან რა უნდათ, რა არის მათი ცხოვრების საქმე, ან აქვთ საოცნებო სამუშაო, სხვა სფეროში უწევთ მუშაობა და ამას აკეთებენ იძულებით, გარემოებიდან გამომდინარე, სწორედ ასე. გაკეთდა და ეგაა. ცხოვრების ცუდი ხუმრობა, რისი გაკეთება შეგიძლია?
აი, იღბალი ძალიან გამიკეთა და მეც გავხდი ერთ-ერთი იმ იღბლიანთაგანი. და მე გავხდი დამოუკიდებელი ჩემი ნებისაგან, უფრო მეტიც, ჩემი ნების საწინააღმდეგოდ.
ერევნის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფილოლოგიურ ფაკულტეტზე სწავლის წლებში მამაჩემი, როცა სურდა ჩემი გაბრაზება, ამბობდა: „უნივერსიტეტი, უნივერსიტეტი… ისევ მასწავლებელი გახდები…“ უნდა ვაღიარო, რომ ეს გამაღიზიანებდა. “როგორი პედაგოგი, უნივერსიტეტს ვამთავრებ, რომ პედაგოგი გავხდე?” ,,,- უკმაყოფილოდ ვბუტბუტე. არასოდეს ვყოფილვარ ენთუზიაზმით პედაგოგიკის მიმართ, მეტიც, სიზმარში ამ პროფესიის სუსტი მინიშნებაც კი არ ყოფილა.
რომ ვთქვა, რომ ვიცოდი, რის გაკეთებას ვაპირებდი უნივერსიტეტის დამთავრების შემდეგ, ასე არ იქნება. შეიძლება ენის ან ლიტერატურათმცოდნეობის ინსტიტუტებში, ფილოლოგიის, ისევ სომხური ენის ან ლიტერატურის… მაგრამ პედაგოგიკის კეთება ჩემს გონებაში არც კი იყო განხილული.
მაგრამ, როგორც ამბობენ, სიზმარი ერთია, რეალობა სხვა.
მე-20 საუკუნის 80-იანი წლების ბოლო იყო და სამსახურის პოვნა სერიოზული პრობლემა აღმოჩნდა. არ მყავდა გავლენიანი მეგობარი, რომელიც დამეხმარებოდა სადმე დამკვიდრებაში. დიდი ხნის ძებნის შემდეგ, სამსახურის ყოლის პერსპექტივა იმდენად უიმედო გახდა, რომ ნებისმიერ სამსახურზე დავთანხმდი, თუნდაც სკოლაში, სანამ სახლში ჯდომა არ მომიწევდა. მაგრამ აქა-იქ მასწავლებლობაზე წასვლაც სერიოზულ ფულთან იყო დაკავშირებული. საჯარო განათლების განყოფილებებში რიგი იდგა და იმ რიგს წლების განმავლობაში ვერ ახერხებდნენ, რადგან სიძე-ნაცნობი-მეგობარიც და ქრთამის ვარიანტიც აქ მუშაობდა. მოკლედ, ჩიხი.
და უცებ გვესმის, რომ სამხრეთ-დასავლეთის დაკარგულ-დაკარგულ უბანში არის სკოლა, რომლის დირექტორი ახალგაზრდა პროფესიონალებს აგროვებს და სადაც შესაძლებელია ქრთამის გარეშე დასაქმება. სწავლება? ჩემი ოცნება არ არის, მაგრამ რა გავაკეთე?… უნივერსიტეტის ფილოლოგიის სიმაღლიდან ჩამოვედი და უცნობისკენ გავემართე, იმ უბნისკენ, რომელიც არაფერს მეუბნებოდა.
მე ვთქვი ბანგლადეში, ჰა! რაც შეეხება სკოლას? სამხრეთ-დასავლეთის უბანი, რომელსაც ხალხი გასაგები მიზეზის გამო ბანგლადეშს ეძახდა, სამყაროს დასასრულად მეჩვენებოდა, სადაც მიდიხარ, მიდიხარ, მიდიხარ და არასოდეს მიაღწევ. მომეჩვენა, რომ იქ მიმავალი ერთადერთი ავტობუსი, 40 ნომერი, სამუდამოდ მიდის და ვერასოდეს მივა.
ბოლოს მივედით… თითქმის უკაცრიელი სივრცე, მტვრისა და ქვის უსასრულობა, სამშენებლო ნამსხვრევებში დაკარგული, ისეთივე ბნელი, დანგრეული შენობა, რომელსაც სკოლა ჰქვია, რომლის შესასვლელი დიდი ხნის განმავლობაში ვერ ვიპოვე.
გამამხნევებელი არც რეჟისორ აშოტ ბლეიანთან იყო საუბარი. არც ისე და არც ისე, მასწავლებლად შემომთავაზეს. რა… მე, უმაღლესი წარჩინებით კურსდამთავრებული, სომეხი, ენისა და ლიტერატურის სპეციალისტი, სამეცნიერო მოღვაწეობის გატაცება, მასწავლებელი…?
მაგრამ როგორც ხალხი იტყოდა: „ღარიბმა შეჭამა სტაფილოო“, დედაჩემმა დაამატა: „საწყალმა სტაფილოს წყალი დალიაო“. მცენარეული წყლის დალევის მდგომარეობაში აღმოვჩნდი.
ასე დავამთავრე 183-ე სკოლაში.
მართალი გითხრათ, თავიდან ვფიქრობდი: „აბა, რამდენიმე წელი ვიმუშავებ, შესაფერის სამუშაოს ვიპოვი და გადავალ“. სკოლაში არ დავრჩები…,,?
და უნივერსიტეტში ბიბლიოთეკარის ასისტენტად მიმიღეს (ესეც ჩემი სამეცნიერო ნაშრომია უნივერსიტეტში). ეს იყო 1986 წლის მაისი.
იმავე წლის სექტემბრიდან ორმოცი მოსწავლის მეორე კლასის მასწავლებელი ვიყავი. კლასი, რომლის პირველი კლასის მასწავლებელმა დატოვა სკოლა, რადგან ამ ბოროტმოქმედებმა პირველ კლასში არ ისწავლეს ასოები. და პირობა დამიყენეს: კლასი წინ წავა, გავაგრძელებ მუშაობას, არა, სხვა სამსახურის ძებნა მომიწევს.
სულ რაღაც ორი წელია, რაც მასწავლებელი ვარ. ამის შემდეგ სომხურ ენასა და ლიტერატურას ვასწავლიდი საშუალო და უმაღლეს სკოლებში, საგანმანათლებლო კომპლექსის კოლეჯში და მრავალი წლის განმავლობაში ვიყავი საგანმანათლებლო კომპლექსის სხვადასხვა სკოლაში პროგრამის მენეჯერი. მაგრამ თუ მკითხავთ, რომელია საუკეთესო პედაგოგიური სამუშაო, გიპასუხებთ: სწავლება. არაფერია ჩემთვის ისეთი ძვირფასი, როგორც ფანტაზია, კრეატიულობა, გულიდან გახარების უნარი, ერთი შეხედვით წვრილმანებით აღელვება, ერთგულება-მიჯაჭვულობა, გულწრფელობა-პირდაპირობა, ბოლომდე ნდობის უნარი… ბავშვების პლანეტა. სხვა სამყაროა. იქ თავს ყველაზე დაცულად ვგრძნობდი.
და იმ დღიდან 38 წელი გავიდა.
ფიქრი, რომ დროებით პედაგოგიურ საქმიანობას შევუდგები, მალევე დამავიწყდა. აღმოვჩნდი შემოქმედებით გარემოში, სადაც ახალგაზრდა, პედაგოგიურად გატაცებული, ენთუზიაზმით სავსე ერთგულთა დიდი ჯგუფი მუშაობდა და ქმნიდა საკუთარ პედაგოგიკას. ახალი, ორიგინალური პედაგოგიკის საფუძველი ჩაეყარა.
მე გავხდი იმ სამუშაო ჯგუფის ერთ-ერთი წევრი, რომელიც დაინტერესდა და შთააგონა ახალი პედაგოგიკა.
ასე რომ, პედაგოგიკა გახდა ჩემი ცხოვრების საქმე.
რამ შემინარჩუნა ამდენი წელი სასწავლო კომპლექსში?
შეუზღუდავი შესაძლებლობა შექმნა, თავისუფლად იმოქმედო, წამოიწყო, განახორციელო, მოკლედ, შემოქმედებითი ცხოვრების შესაძლებლობა. უბრალოდ რომ იცხოვრო… იმუშავე როგორც ცხოვრება, როგორც შენი ცხოვრების ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაწილი, თვითგამოხატვის, თვითგანვითარების შესაძლებლობა, სადაც ხარ ბატონიც და მსახურიც, ზეიმიც და შემსრულებელიც, და ყველაფერს აკეთებ სიყვარულით, გარეშე. იძულება, იმის გაცნობიერებით, რომ ვინმე აკეთებს მნიშვნელოვან საქმეს.
მოხარული ვარ, რომ მაქვს ჩემი მოკრძალებული მონაწილეობა ახალი პედაგოგიკის შექმნაში და განვითარებაში, რომ ვარ მონაწილე ისეთი საგანმანათლებლო კომპლექსის ჩამოყალიბებაში, სადაც ასობით ახალგაზრდა პროფესიონალს ექნება შესაძლებლობა ჩაერთოს რეალურ, შემოქმედებით პედაგოგიკაში. ჩაერთონ თავიანთ საყვარელ ცხოვრებისეულ საქმეში და იქნებიან ჩემზე მეტად, ან კიდევ უფრო ბედნიერი