სკოლის გარემო არის სოციალური მოდელი, სადაც უნდა ჩამოყალიბდეს მოქალაქე, რომელიც პასუხისმგებელია თავის ქმედებებზე, მზადაა თანაუგრძნოს და დაეხმაროს. სულიერი და ზოგადსაკაცობრიო ღირებულებების აღზრდა, სხვათა უფლებების პატივისცემა და თითოეული ინდივიდისთვის თანაბარი პირობების უზრუნველყოფა პედაგოგიკის უპირველესი ამოცანები იყო და რჩება.
უნდა ვაღიაროთ, რომ დღევანდელ შეუწყნარებელ და ღირებულებითი სისტემის ცვალებად საზოგადოებაში ყველაზე დიდი გამოწვევების წინაშე დგანან სკოლები და პედაგოგიური მუშაკები, რომ აღარაფერი ვთქვათ ტექნოლოგიურ გამოწვევებზე, რომლებიც დღითიდღე ვითარდება და საგანმანათლებლო სისტემაში ინოვაციებს შემოაქვს. ბოლო გამოწვევა, რომელიც ვახსენე, უფრო ადვილი დასაძლევია, რადგან ხშირად მოსწავლეები უფრო შორს მიდიან თანამედროვე ტექნოლოგიების გამოყენებასა და ახალი უნარების შეძენაში, აჯობებენ მასწავლებლებს, მაგრამ საქმე სხვაგვარადაა ადამიანური კონტაქტებისა და კომუნიკაციის სფეროში. ჩემს მოსწავლეებსა და შვილებს ვაკვირდები და მწუხარებით აღვნიშნავ, რომ ყოველდღიური ადამიანური კონტაქტი, მშვიდობიანი და პატივისცემით აღსავსე დამოკიდებულება ადგილს თმობს დროის დიქტატად ქცეულ აჩქარებას და გულგრილობას, რომელიც ჩვეულებრივ მოვლენად იქცევა.
როგორ შეიძლება სკოლის გარემო, მასწავლებელი, გახდეს ჰარმონიული აღზრდისა და განათლების გარანტი ათასობით ოჯახისთვის ასეთი მრავალფეროვანი პრობლემების წინაშე?
თითოეული მოსწავლისადმი ინდივიდუალური მიდგომისა და დისკრიმინაციის გამორიცხვის გარდა, მასწავლებელმა, ყოველდღიური საქმიანობის შედეგად, ასევე უნდა გადმოსცეს იმის გაცნობიერება, რომ თითოეულ ჩვენგანს სჭირდება ინდივიდუალური მოპყრობა, სიყვარული და მზრუნველობა, რომ ჩვენ ყველანი განსხვავებულები ვართ და ჩვენი მთავარი მიზანია ერთმანეთის გაგება და, თუ შესაძლებელია, ერთმანეთის მხარდაჭერა. ამ აზროვნების გადაცემის გარეშე, განა რაიმე ცოდნისა და უნარის გადაცემა აზრს კარგავს? და როგორ შეგვიძლია ჩვენ, პედაგოგებმა, ყოველდღიური მუშაობით წვლილი შევიტანოთ უფრო კეთილგანწყობილი, სულიერი, პატრიოტი და საკუთარი ქმედებებისთვის პასუხისმგებლიანი პიროვნებების ჩამოყალიბებაში?
ასეთი, ერთი შეხედვით, ამაღლებული პრობლემების გადაჭრა არარეალური იქნებოდა, თუ ყურადღებას მარტივ და ადამიანურ ყოველდღიურ საკითხებზე არ გავამახვილებდით. მნიშვნელოვანია, რომ თავიდანვე არ დავუსვათ საკუთარ თავს ერთი შეხედვით შეუძლებელ პრობლემებს, არამედ ვეცადოთ, კლასში შევქმნათ ურთიერთპატივისცემისა და კეთილი ნების ატმოსფერო. დარჩენილი საკითხები დროთა განმავლობაში მოგვარდება, თუ მათი გაგებისა და გადაჭრის გულწრფელი სურვილი არსებობს.
ჩემი გამოცდილებიდან გამომდინარე
სასწავლო კომპლექსში 2001 წლიდან ვმუშაობ. მასწავლებლად მუშაობის წლებიდან მოყოლებული, პედაგოგიურ პრობლემებს ყოველთვის ვაგვარებდი მოსწავლეების გაგებისა და მათთვის სასარგებლო ყოფნის სურვილით, მათი ინდივიდუალური საჭიროებების დაკვირვებითა და ამოცნობით. ზრუნვა და სიყვარულის უნარი ნებისმიერ სიტუაციაში ყველაზე მნიშვნელოვანი გზამკვლევია, ხოლო საკუთარი მაგალითი ყველაზე გადამდებია.
ახლა კი მოგიყვებით ერთ მშვენიერ პროექტზე (ერთი ან ორი კლასის მაგალითზე), რომლის ავტორები და მონაწილეები ყველა ჩემი მოსწავლეა.
გაკვეთილების დროს ხშირად ვამჩნევდი, რომ ზოგიერთი მოსწავლე დავალებებს ამზადებდა თავისი მეგობრებისთვის, რომლებმაც სამსახური დატოვეს და სპეციალური განათლება სჭირდებოდათ.
ერთ დღეს, კლასში შევედი იმ დროს, როდესაც ყველა ჩემი თანაკლასელის, რაფაელის გარშემო იყო შეკრებილი. როდესაც მივუახლოვდი, შევნიშნე, რომ ისინი მისთვის მომზადებულ თამაშებს ამოწმებდნენ. შთაბეჭდილება მოახდინა ჩემზე…
ამის მიუხედავად, ჩემმა მოსწავლეებმა შემომთავაზეს, რომ მშობლიური ენის გაკვეთილებისთვის გამოყოფილი დრო ინდივიდუალური დავალებების შესაქმნელადაც დამეთმო. იმ დღიდან ინტერნეტში ვეძებდით შესაბამის დავალებებსა და თამაშებს, ვთარგმნიდით, ვახდენდით ადაპტაციას და საჭიროების შემთხვევაში ვტესტავდით. შემდეგ ენთუზიაზმით წარმოვადგინეთ ნაპოვნი ნამუშევარი, შექმნილი თამაში. კვირაში ერთხელ ან თვეში ორჯერ მშობლიური ენის გაკვეთილზე დროს დავალებების შექმნასა და ტესტირებას ვუთმობდით. რა დიდი სიხარული იყო, როდესაც ჩვენი მეგობრები ახერხებდნენ მათ მიერ დასახული პრობლემის გადაჭრას.
ამგვარად, ჩვენი სტუდენტები ჩაერთნენ მეგობრებისთვის დავალებების ნაკრების შექმნის მნიშვნელოვან სამუშაოში. წარმოიდგინეთ, რამდენი ენობრივი და პედაგოგიური პრობლემაც გადაიჭრა ამ დროის განმავლობაში. დავალების შესაქმნელად ხომ ჯერ მეგობარი უნდა გაიცნო, გაიგო და ჩამოაყალიბო და შექმნა…
სასიამოვნოა, რომ მალევე ამ პროცესში ჩვენი სტუდენტების ოჯახის წევრებიც ჩაერთნენ. ზოგიერთ შემთხვევაში შექმნილი დავალებები წარმატებული იყო, ზოგში კი – ნაკლებად, მაგრამ ამ სამუშაოში მთავარი შედეგი კი არა, მნიშვნელოვანი გზა იყო, რომელსაც ყველანი მივყვებოდით. ამგვარად, ჩვენ მოვახერხეთ ყველაზე მნიშვნელოვანის გარშემო გაერთიანება – მეგობრისთვის სასარგებლო ვყოფილიყავით. შესამჩნევი იყო, რამდენად თავდაჯერებულად გრძნობდნენ თავს ჩვენი ორი მეგობარი და მათი ოჯახები ჩვენს გარემოცვაში. ყველანი ორმხრივად დაჯილდოვდით…
წლები გავიდა, ახლა ისინი საგანმანათლებლო კომპლექსის საშუალო და უმაღლესი სკოლების მოსწავლეები არიან, მაგრამ ჩვენი პროექტი გრძელდება, ახალი მოსწავლეების ჩათვლით.
ბოლო სამი წლის განმავლობაში, მე და ჩემმა კოლეგებმა წამოვიწყეთ „მოსწავლე-მასწავლებლის“ ორმხრივი პროექტი, რომლის დროსაც ყველას აქვს შესაძლებლობა გახდეს მასწავლებელი, იმოგზაუროს და გადასცეს თავისი ცოდნა და უნარები სხვადასხვა ასაკის მეგობრებს. ეს დადასტურებული ფაქტია: უმჯობესია დაეუფლოთ იმ უნარს ან ცოდნას, რომლის გადაცემაც გსურთ.
სიამოვნებით აღვნიშნავ, რომ ამ პროექტის განმავლობაში მე თვითონ ავითვისე ახალი ტექნოლოგიური პროგრამები, რომლებსაც ახლა ჩემს საქმიანობაში ვიყენებ. მადლიერი ვარ ჩემი მოსწავლეების და მიხარია, რომ მომეცა შესაძლებლობა, ახლებურად აღმომეჩინა ისინი.
გარემოში, სადაც მოსწავლისა და მასწავლებლის როლები მუდმივად იცვლება, თვითგამოხატვა უფრო ადვილია. აქ არ არსებობს ხისტი და დამკისრებული სტერეოტიპები, არსებობს სარგებლიანობის რწმენა და იმის გაცნობიერება, რომ ჩვენ ყველანი განსხვავებულები ვართ და ყოველთვის გვაქვს რაღაც ვისწავლოთ ერთმანეთისგან. მე მჯერა, რომ ეს გაცნობიერება უზრუნველყოფს მნიშვნელოვან პროგრესს თითოეული ჩვენგანის ცხოვრებაში, შეცვლის იმ რეალობას, რომელზეც ხშირად ვწუწუნებთ.
ჩემს ამ პედაგოგიურ ისტორიაში ძირითადად შევეხე თანამშრომლობით და ჯგუფურ პროექტებს, თუმცა არ შემიძლია არ გავუსვა ხაზი ჩვენს ძალისხმევას, რომელიც მიმართულია სულიერების, ტოლერანტობისა და ლიტერატურული გემოვნების ჩამოყალიბებისკენ მაღალი ღირებულების ლიტერატურული ნაწარმოებების მეშვეობით. საგანმანათლებლო კომპლექსის ავტორისეული პედაგოგიკის პრინციპია ეროვნული და სულიერი კულტურის, მაღალი მხატვრული ღირებულებების მნიშვნელობა და ყოველდღიური გადაცემა სიმღერისა და ცეკვის, კითხვისა და შემოქმედებითობის, მოგზაურობისა და მთის მწვერვალიდან სამყაროს დანახვის გზით.
გამყოფი კედლებისა და ღობეების გარეშე, მწვანე გარემოში ვცდილობთ ჩამოვაყალიბოთ ისეთი ადამიანის ხედვა, რომელიც, თუმანიანის განმარტებით, სამყაროს მზესავით უყურებს. ჩვენ ყველანი ერთსულოვნად ვმოქმედებთ, ჩვენთვის დაკისრებული მისიის მნიშვნელოვანი რეალიზებით. ჩვენ გვჯერა, რომ სიკეთე და სილამაზე საბოლოოდ გადაარჩენს სამყაროს.