Նախագծեր. դասակարգում

«Ասա ինձ, և ես կմոռանամ։ Ցույց տուր և ես կհիշեմ։ Ներգրավիր ինձ և ես կսովորեմ»։ Չինական այս ասացվածքը բավականին լավ է բնորոշում նախագծային մեթոդը։ 

Նախագծային մեթոդը կյանքի է կոչվում իբրև ժամանակի պահանջ. այն դառնում է կրթական համակարգի յուրահատուկ պատախանը պետության ու ծնողական համայնքի առաջ քաշած հարցադրումներին: Այս մեթոդը ժամանակակից մանկավարժության ինտերակտիվ մեթոդներից մեկն է, այն կրթական գործընթացի անհրաժեշտ բաղկացուցիչ է՝ անվանվում է նաև ապագայի մանկավարժություն: Ինչպես նշում է ռուս մանկավարժ, գիտնական Պոլատը. «Միասին սովորելը ոչ միայն հեշտ է և հետաքրքիր, այլև զգալիորեն արդյունավետ»:

Նախագծային մեթոդը համարվում է կրթական մի համակարգ, որը հնարավորություն է տալիս ձեռք բերելու գիտելիք և հմտություն գործունեության մեջ, երբ ինքդ նախագծում ես, իրականացնում՝ աստիճանաբար բարդացող նախագծերը: Նախագծերը, որքան էլ առաջին հայացքից լրիվ տարբեր թվան, իրականում փոխկապակցված են՝ դրանց շարունակական զարգացումը հնարավորություն կտա ապահովելու ուսումնական գործընթացի շարունակականությունն ու զարգացումը:

Նախագծից նախագիծ առաջադրվող խնդիր-առաջադրանքները պետք է բարդանան, անպայման անհրաժեշտ է հաշվի առնել նախորդ նախագծում կոնկրետ սովորողի, խմբի ձեռք բերած հմտությունները և հաջորդ նախագծում ապահովել դրանց զարգացումը: Նախագծից նախագիծ սովորողների զարգացող հմտություններին զուգահեռ պետք է փոխվեն նաև գնահատման մոտեցումները:

Այժմ ուզում եմ անդրադառնալ նախագծերի դասակարգմանը: Իմ որոնումները ցույց տվեցին, որ այս մասում ևս դեռ շատ անելիք կա՝ աշխատանքի լայն դաշտ: Հետաքրքրեց երկու դասակարգում. մեկը՝ ռուս մանկավարժ, գիտնական Պոլատի դասակարգումն է, որն, իր տեսակի մեջ, ամբողջական է ու համակարգային: Ծանոթանալ, կարդալ` արժե։ Ներկայացնում եմ ռուս մանկավարժի դասակարգումը` իմ թարգմանությամբ և խմբագրմամբ:

Նախագծերի տեսակները

1. Ըստ գործունեության տեսակի.

• Հետազոտական
• Ստեղծագործական
• Դերային-խաղարկային
• Տեղեկատվական
• Գործնական-կողմնորոշիչ

2. Առարկայական- բովանդակային.

• Մոնոնախագծեր
• Միջառարկայական

3. Տարածքային.

• Ներքին կամ տարածաշրջանային
• Միջազգային

4. Սովորողների քանակի.

• Անհատական
• Զույգային
• Խմբային

5. Ժամանակային.

• Կարճաժամկետ
• Միջնաժամկետ
• Երկարաժամկետ

6. Արդյունքների.

• Զեկուցում, ալբոմ, ժողովածու, կատալոգ
• Մակետ, գծագիր, ուղեցույց-քարտեզ
• Վիդեոֆիլմ
• Ցուցահանդես

Մյուս դասակարգումը ավստրալիացի նովելագիր, ծրագրավորող Սայմոն Հայնեսի դասակարգումն է. թարգմանաբար ներկայացնեմ նաև այս դասակարգումը։ Հայնեսն առանձնացնում է նախագծերի հետևյալ տեսակները.

• Տեղեկատվական կամ հետազոտական նախագծեր (Information and Research projects)
• Ուսումնասիրություն-նախագծեր (Survey projects)
• Արտադրական նախագծեր (Production projects)
• Դերային խաղ և դրամատիկ ներկայացում նախագծեր (Performance and Organisationalprojects):

Ժամանակակից մանկավարժությունը շատ է անդրադառնում այս մեթոդին՝ կատարվում են տարատեսակ փորձարկումներ ու մշակումներ: Որպես խոչընդոտ նշվում է դասարանում սովորողների մեծ թիվը, ժամանակային ծանրաբեռնվածությունը, վերապատրաստող մասնագետների ու համապատասխան մշակումների պակասը: Որպես առավելություն՝ կրթության հանդեպ հետաքրքրության առաջացումը, մտածող ու հասարակական ակտիվություն ունեցող քաղաքացու ձևավորումը, թեստային համակարգի իրական այլընտրանքի ստեղծումն ու ապագային ուղղվածությունը:

Օգտագործված հիմնական գրականություն
Проект как одна из современных технологий обучения
Метод проектов, Е. С. Полат
Особенности использования технологии проектного обучения в начальной школе
Концепция модернизации российского образования на период до 2010 года. – М.;2002.
Полат Е.С. Метод проектов на уроках английского языка. 
Борисова Е.М. Проект на уроках немецкого языка // Иностр. Языки в школе. – 1998. – №2.
Бахтиярова Е.М. Метод проектов и индивидуальные программы в продуктивном обучении //Школьные технологии, 2001, №2.
World Book‘s CD–ROM encyclopaedia, Topics Entertainment. – 2003.