Արևմտահայերենը կրթահամալիրում

Ուրախ պահ էր, երբ Տիկին Սուսանը արեւմտահայերէնը որպէս դասաժամ միջինի դասացուցակին մտցնելու գաղափարը յայտնեց, եւ Տիարն ու Տիկին Մարիէթը համաձայնեցան:

Ուրախութիւն պատճառեց, որովհետեւ այդ պահին զգացի, թէ արեւմտահայերէնի դասերը սփիւռքահայի եւ Հայաստանցիի, գոնէ լեզուի առնչութեամբ, մօտիկացման կամուրջը պիտի հանդիսանայ: Եւ այդ աշխատանքը, որուն փափաքը միշտ ունեցեր եմ սրտիս մէջ, ես պիտի տանիմ «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրի սեմին տակ:

Լսելով, չհասկնալով ու ծիծաղելով սկսան մեր դասերը, անցանք կարդալու, գրելու ետքը ասմունքելու , շարադրելու եւ նոյնիսկ՝ բեմադրելու եւ արեւմտահայերէնով տեսանիւթեր պատրաստելու աշխատանքին:

Առաջին մէկ-երկու դասաժամերուն խօսեցայ արեւմտահայերէնի եւ արեւելահայերէնի միջեւ տառային հնչիւնաբանութեան տարբերութեան, ինչպէս նաեւ  բառերու իմաստային տարբերութեան գոյութեան մասին :  «Պ,Բ,Փ», «Տ,Դ,Թ», «Կ,Գ,Ք», «Ծ,Ց,Ձ»:  Ցուցադրեցինք արեւմտահայերէնի եւ արեւելահայերէնի այբուբենները տեսանիւթով, պատմեցինք ծիծաղելի դէպքեր, որոնք առաջացած են բառային իմաստային տարբերութեան եւ զիրար չհասկնալու հետեւանքով: Նպատակս էր՝ ուսանողները այդ ծիծաղելի դէպքերը յիշելով, յիշեն նաեւ բառերուն կրած տարբեր կամ հակառակ իմաստը արեւմտահայերէնին մէջ:

Ծանօթացանք արեւմտահայ գրողներու կեանքին ու գործերուն:

Միսակ Մեծարենց, Զահրատ, Մուշեղ Իշխան, Յակոբ Պարոնեան :

Ծանօթացանք արեւմտահայ բանաստեղծ Միսակ Մեծարենցի կեանքին, գործերուն եւ բարի անձնաւորութեան: Լսելով  բանաստեղծութիւններ, կարդալով ու վերլուծելով, հասկցանք իւրաքանչիւր բանաստեղծութեան միտքն ու բանաստեղծին հոգեվիճակը: 

Ունկնդրեցինք, հասկցանք,կարդացինք ու վերջաւորութեան ասմունքեցինք:

http://www.mskh.am/am/23458 « Տուր ինծի Տէր»

http://armenian-poetry.blogspot.com/2007/12/blog-post_07.html

http://www.abcd.am/abcd/bookview_v2_4.php?p_id_text=6993

 Կրթահամալիրի ուսանողներու աշխատանքներէն՝ http://artushmiqayelyan.blogspot.com/2013/05/blog-post.html  Վայրի Ծաղիկ

http://www.youtube.com/watch?v=dHNqsOjqmGw&feature=player_embedded

http://www.mskh.am/am/30732 Գիշերն անուշ է

http://www.mskh.am/am/30584  Տու՜ր ինծի Տէր…

http://mijin.mskh.am/6126 Մերժում

Լսելով կարգ մը բանաստեղծութիւններու երգի տարբերակը, երգեցինք: http://www.youtube.com/watch?v=UEvEHwtSrEE Միսակ Մեծարենցի «Գիշերն անուշ է»,

http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=_EQYHx5ML_0 «Վայրի Ծաղիկ»,  

http://www.youtube.com/watch?v=-OEvuaoZ_gw   «Տու՜ր Ինծի, Տէր» ,

http://www.youtube.com/watch?v=CfjngvaMqxk « Կարմիր ծաղիկ մը գարունի»

 http://www.youtube.com/watch?v=LW0dX_SLwMM    http://mijin.mskh.am/6369

 Զահրատ «Կաղանդ»

Կարդացինք Արեւմտահայ երգիծաբան՝ Յակոբ Պարոնեանին «Քաղաքավարութեան Վնասները» եւ սրահին մէջ ներկայացուցինք:

http://hy.wikisource.org/wiki/%D4%B7%D5%BB:%D5%94%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A5%D5%A1%D5%B6_%D5%BE%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8.djvu/21

Մեր փորձերէն՝ http://www.mskh.am/am/30062

Կարդացինք զանազան արեւմտահայերէն պատմութիւններ:

Օգտագործեցինք խմբային մեթոտը, երկու-երկու խումբերու բաժնուեցանք , իւրաքանչիւր խումբ կարդաց պատմութիւն մը եւ վերջը պատմեց իր ընկերներուն:

Այս մեթոտը օգնեց ուսանողներուն խօսքի զարգացման ընթացքը՝ արեւմտահայերէնով:

http://hayarpi.com/archives/304

http://hayarpi.com/archives/303

http://hayarpi.com/archives/169

http://hay-em.do.am/load/gegharvestakan/misaq_mec%27arenc/misaq_mec_39_arenc_ananown/56-1-0-1704

http://hayarpi.com/archives/60

Մօրս աչքերով պատմութիւնը կարդացինք, հասկցանք եւ տեսանիւթ պատրաստեցինք՝

Յաճախ օգտագործեցինք թարգմանութեան մեթոտը:  Սկիզբի շրջանին՝ արեւմտահայերէնէ արեւելահայերէն, իսկ որոշ ժամանակ ետք՝ արեւելահայերէնէ արեւմտահայերէն:

Ծանօթացանք Զահրատի բանաստեղծութիւններուն՝

http://www.gisher.ru/zahrat-t21010-10.html

http://www.gisher.ru/zahrat-t21010.html

http://www.gisher.ru/zahrat-t21010-20.html

http://mijin.mskh.am/6369

http://www.youtube.com/watch?v=w31tMl9Lyqs

Տարբերություն  « Աչքերուն ակնոց է առեր, հիմա կապոյտը կապոյտ կը տեսնէ»

Մարդու մը միտքը   Ծառին կը նայի — ծառը չի տեսներ — ինքզինքը կը տեսնէ
Ճամփուն կը նայի — ճամփան չի տեսներ — ինքզինքը կը տեսնէ
Ու հայելիին կը նայի — չի տեսներ ինքզինքը — — Կը բաեւէ:

Մի լար լոյս մի լար  Մի լար լոյս մի լար, Գետնայարկ չինկող լոյսերը թող լան:

Էջմիածին    Քարը ջուր չէ  -գետի նման չի հոսիր
Քարը օդ չէ  -Չի մխար խունկի պէս
Արեւ չէ՝ -Մեր կանթեղին չի հասնիր
Քարը ոչ ջուր է- ոչ օդ- ոչ արեւ
եթէ խաչքար չէ

Մեծ Քաղաքը
Ու անոնք, որոնք պզտիկ մարդիկ են,
Երբեք հանդարտ պիտի չըլլան մեծ քաղաքին մէջ:

Կաղանդի ծառ մը

Կաղանդի ծառ մը շտկելու համար
Արդեն պատրանքը լրիվ կը բավէ
Բարի տարի ձեզ և բարի պատրանք:

Չար բաներ

Բայց դուք ըսէք չար բաներուն, որ չըլլան:
Որ չըլլայ թէ պատահին:
Կամ երբ ըլլան հեռու մնան մեր այս պզտիկ աշխարհէն

Դիտեցինք Ատրպետի «Տժվժիկ»ը:

Քննարկեցինք ու վերջաւորութեան դերեր ստանձնելով,  դասի ընթացքին բեմադրեցինք մեր դիտածը:

Դասարանի մէջ ուսանողներուն  բեմադրական փորձերէն՝

http://mijin.mskh.am/7283

Խօսեցանք հայերէն լեզուի քաղցրութեան եւ կարեւորութեան մասին, Մուշեղ Իշխանի «Հայ Լեզուն» բանաստեղծութեամբ:

Հայ լեզուն տունն է հայուն՝ աշխարհիս չորս ծագերուն,
Ուր կը մտնէ ամէն հայ՝ իբրեւ տանտէր հարազատ,
Կը ստանայ սէր ու սնունդ, սրտի հպարտ ցնծութիւն
Եւ բորանէն ու բուքէն՝ հոն կը մնայ միշտ ազատ։

Հո՛ն է միայն, որ կրնայ գտնել ամէն հայ կրկին
Խաժամուժին մէջ օտար՝ կորսնցուցած իր հոգին,
Անցեալն անհուն եւ ներկան, նոյն իսկ մթի՜ն ապագան..

Կաղանդի առթիւ, գրեցինք մեր առաջին շարադրութիւնը:

Կրթահամալիրի ուսանողին աշխատանքը՝

http://artushmiqayelyan.blogspot.com/2013/01/blog-post.html

 «Կաղանդ» բառը ուսանողներուն համար անհասկնալի էր: Մէկը ենթադրեց, թէ «կաղանդ» բառը կը նշանակէ՝ տաղանդ, միւսը՝ կաղամբ: Իսկ «կաղանդ պապա» բառը՝ գէշ պապա: Իւրաքանչիւրը գրեց իր շարադրութիւնը: Բառային առումով, շարադրութիւններուն գլխաւոր հերոսը «աղուոր» բառն էր: Ա՜խ այս հեռուստացոյցի հաղորդումներուն, որ երբ կ՝ուզեն արեւմտահայերէնով բան մը ներկայացնել, «աղուոր» բառէն բացի ուրիշ բառ չեն գտներ: Իւրաքանչիւրի շարադրութիւնը գնահատելի էր: Ինչ հաճելի էր Հայաստանցիի անուշ լեզուով հնչուած արեւմտահայերէնը:

Այսպիսով աւարտեցինք մեր տարեշրջանը: Անհասկնալի արեւմտահայերէն անուշ եւ մաքուր լեզուն, որոշ չափով հասկնալի դարձնելով:

Շնորհակալութիւն «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրին՝ առիթ ընծայելուն համար:

Խմբագիրներ՝ Արևիկ Ներսիսյան, Մարիետ Սիմոնյան