Հեռավար կրթություն. դժվարություններ և բարդություններ

Հեռավար կրթություն, ըստ էության, հնարավոր է իրականացնել, եթե որպես բաղկացուցիչներ առկա են հետևյալ գործոնները՝

• բովանդակային մանկավարժություն
• ուսուցչի և սովորողի ներկայություն
• տեղեկատվական համակարգի ներդրում

Հեռավար կրթությունը, նախ և առաջ, եղել և մնում է մանկավարժություն, ավելի ճիշտ՝  բովանդակային մանկավարժություն: Համենայն դեպս, դա են փաստում մինչև այսօր կատարված հազարավոր գիտական ուսումնասիրություններ: Ասել է թե՝  «ավանդական» դասը համակարգչով կամ հեռախոսով անելը և դասի տեսաձայնագրված տարբերակը սոցցանցերով տարածելը դեռևս բավարար չեն, որ արվածը համարվի հեռավար կրթություն:

Եթե բովանդակային, ասել է թե՝ ավանդականի կաղապարներից դուրս, ներդաշնակ և ստեղծական մանկավարժությունը հեռավար կրթության շարժիչ ուժը չէ, այլ ֆիզիկական միջավայրում արված դասապրոցեսի վերարտադրություն-փոխանցումը, ապա այն հեռավար կրթություն չէ, և, որքան էլ որ ուզենանք՝  չի կարող երկար կյանք ունենալ: Ժամանակակից տեխնոլոգիաները ոչ միայն չեն փրկի, այլև ջրի երես կհանեն կրթության՝ տարիների ընթացքում հավաքված տիղմը:

Եկեք չմոռանանք, որ Moodle, Zoom, Microsoft Teams, Google Classroom և նմանատիպ այլ հարթակներ հաղորդակցական գործիքներ են, նյութը փոխանցելու միջոց, որոնք ընդամենը ապահովում են սովորողի և ուսուցչի ներկայությունը:

Թեև հեղինակային կրթական ծրագիր իրականացնող «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրը հեռավար կրթության համար անհրաժեշտ առաջին և երկրորդ գործոնների հետ, ըստ էության, խնդիր չուներ, բայց և այնպես, առաջացան և շարունակաբար կառաջանան  հեռավար կրթության բերած մի շարք  դժվարություններ և բարդություններ: Փորձենք դիտարկել՝  որոնք են  դրանք:

Հեռավար կրթության անցնել՝  նշանակում է գործ ունենալ առաջին հայացքից ոչ այնքան տեսանելի տեղեկատվական հսկայածավալ աշխատանքի հետ. տվյալների մեկտեղում, ամենօրյա լրացումներ, տվյալների մշակում-լրամշակում: Պետք է հավաքել սովորողի ամենօրյա ուղարկած հղումները, հերթով ծանոթանալ դրանց հետ, գրանցել սովորողի  նախագծային աշխատանքի արդյունքները, հաշվառել սովորողի մասնակցությունը տարբեր նախագծերին, հասկանալ՝  սովորողներից  ով ինչ նախասիրություններ և հետաքրքրություններ ունի՝  ինքնակրթության այս կամ այն  նախագիծն իրականացնելու համար, ընտանեկան ինչ նախագծերի է մասնակցել, ինչ արդյունքներ է գրանցել, սովորողը քանի առցանց պարապմունքի  է մասնակցել, քանի օր է բացակայել, և այլն, և այլն: Նույն տարողունակ պատկերն է և դասավանդողի դեպքում:

Կարծում ենք՝ պատկերացրիք աշխատանքի ծավալը: Խոստովանենք՝ այն բավականաչափ բարդ, աշխատատար և ժամանակատար գործընթաց է: Եվ, եթե հեռավար կրթության  առցանց հարթակներում տեղեկատվական տվյալները գրանցվում և հաշվառվում են ավտոմատ կերպով՝  ինքնաբերաբար, ապա հեռավար ուսուցման կրթահամալիրյան բլոգային հարթակներում պատկերն  այլ է. անհրաժեշտ տեղեկատվությունն ունենալու համար լրացուցիչ ջանքներ են պահանջվում:

Ինչևէ, փորձեմ ներկայացնել անցնող ամիսների իմ՝ այս ուղղությամբ արված աշխատանքային փորձը:

Նախորդ երկու՝  «Հեռավար ուսուցման մեթոդներ և տեխնոլոգիաներ» և «Հեռավար ուսուցումը՝ բլոգային հարթակ» հոդվածներում ներկայացված են ոչ միայն հեռավար ուսուցման մեթոդները և տեխնոլոգիաները, այլև հնարավորինս մանրամասն նկարագրված է կրթահամալիրի հեռավար ուսուցման կազմակերպման՝ նախապատրաստական փուլից մինչև ամփոփման փուլի գործողությունները՝ քայլ առ քայլ: Որպես հշված հոդվածների  անմիջական շարունակութուն՝ ավելացնենք հետևյալը:

Նախ մոտավոր կերպով, բայց անպայման նախանշվում են բոլոր հնարավոր այն նախագծերը, որոնք նախատեսվում են մեկ ամսվա համար: Այնուհետև էլի մոտավոր կերպով կազմվում են մոտակա ժամանակվա  համար նախատեսված նախագծի առաջադրանքները: Ինչո՞ւ մոտավոր, որովհետև դրանք, սովորողների հետ քննարկման փուլում, որպես կանոն, էական փոփոխությունների են ենթարկվում՝  փոփոխվում են, վերաձևակերպվում են, լինում են դեպքեր, երբ ընդհանրապես հանվում են: Հեռավար ուսուցման ժամանակ գերադասում եմ տարբեր դասարանների համար կազմված առաջադրանքները նույն էջում տեղադրել: Հաճախ սովորողները կատարում են ոչ թե իրենց համար կազմված առաջադրանքները, այլ՝  մեկ կամ երկու դասարան բարձրերի համար կազմված հարցերը և առաջադրանքները:

Առաջադրանքների հարցը, կարծես թե, լուծված է՝  սովորողները ստացել են, քննարկման արդյունքում արվել են ինչ-ինչ ճշտումներ: Դրան հաջորդում է սովորողների՝  նախագծային աշխատանքի արդյունքներն ուղարկելու գործընթացը: Առաջին արդյունքները ստանալուն պես՝  բլոգում բացվում է նոր էջ, ուր գրանցվում են սովորողների ուղարկած համապատասխան հղումները: Սա հնարավորություն է տալիս, որպեսզի օրվա, շաբաթվա, ամսվա վերջում ունենանք սովորողների մասնակցության հստակ և ամբողջական պատկեր: Նույն էջին հընթացս կցվում է նաև մեկ այլ տեղեկություն, որը հուշում է հեռավար ուսուցմանը չներառվող սովորողների մասին: Որոշ ժամանակ անց, այդ տեղեկությունը փոխանցվում է ծրագրի ղեկավարին և կազմակերպիչներին: Թիմային աշխատանքի շնորհիվ, որպես կանոն, հնարավոր է լինում ներառել սովորողների մի մասին: Չարձագանքողներ ևս լինում են:

Այսպիսով՝  հեռավար կրթության համար, կարծում ենք՝  կարևոր են ուսուցչի հետևյալ գրանցումները՝

• նախագծեր, որին կցված են նաև արդյունքներ
• մասնակիցների ցուցակ, որին կցված է նաև չներառվող սովորողներինը
• սովորողների՝ նախագծերին մասնակցությունը. ով որ նախագծին է մասնացել, ինչ արդյունքներ է ներկայացրել

Ամսվա վերջում՝ մեկտեղելով բոլոր նախագծերը և մասնակցած սովորողների ցուցաբերած բոլոր արդյունքները՝  կարելի է կատարված աշխատանքն ամփոփել հետևյալ կերպ՝

• հեռավար ուսուցմանը սովորողը մասնակցել է, թե ոչ
• որչափով է եղել սովորողի մասնակցությունը նախագծերին

Ուսուցչի բլոգում նման տեղեկատվական էջերի առկայությունը, կարծում ենք՝  օգտակար կարող  են լինել սովորողներին և ծնողներին՝  հընթացս հեշտացնելով նաև կազմակերպիչների գործը:

Եվ վերջում՝  տեղեկատվական համակարգի ստեղծումը կարող է նոր էջ բացել «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրի համար: Մեր կրթահամալիրը ներուժ ունեցող կրթական հաստատություն է և կարող է  Հայաստանում առաջինն անցում կատարել որակապես ավելի բարձր կրթական  մակարդակի՝  շուրջտարյա հեռավար-առցանց  ուսուցման: