Կարդալու խնդիրը միշտ է հուզել տարբեր սերունդների. ավագ սերունդը դժգոհ է լինում կրտսեր սերնդի ընթերցանության թափից ու ծավալից՝ ի՞նչ են կարդում, ինչքա՞ն են կարդում, ինչպե՞ս են կարդում, և ի վերջո, որպես եզրահանգում լինում է՝ վատ են կարդում, քիչ են կարդում, չեն կարդում…
Ո՞վ է սովորաբար շատ կարդում. ով, որ լավ ու վարժ է կարդում: Եթե մարդը դանդաղ-կմկմալով-անվարժ է կարդում, չի էլ ուզում կարդալ, հավես չէ, դժվարությունը վանում է: Իսկ ո՞վ է լավ ու վարժ կարդում. ով, որ շատ է կարդում: Մարդը սիրով է անում այն, ինչ որ լավ է ստացվում: Եվ այսպես էլ ստեղծվում է փակ շրջանը՝ չի կարդում, որովհետև վատ է կարդում, վատ է կարդում, որովհետև քիչ է կարդում: Ո՞րն է լուծումը:
Իհարկե, քննարկելու բան չէ. կարդալ սովորում են կարդալով: Ուրեմն, ինչպե՞ս անել, որ շատ կարդան: Ինչպե՞ս կարդալու տեխնիկա զարգացնել՝ առանց նույն տեքստը պարտադրաբար բազմիցս կարդալ տալու: Հանենք մանկավարժությունից պարտադրանքը: Այսինքն՝ դառնանք առավել ստեղծական, առավել գրավիչ և փորձենք ընթերցանությունը դարձնել պահանջմունք, հաճույք: Գրքերի աշխարհը դառնա նույնքան ցանկալի, որքան արդի սերնդի վիրտուալ խաղերի աշխարհը:
Կա սովորողների մի խումբ, որ ընթերցող է: Ո՞րն է էդտեղ դպրոցի, ուսուցչի գործոնը, դժվար է ասել: Չվերագրենք մեզ բաներ, որ մեր գործունեության արդյունքը չէ: Կա ընտանիք, կա ընտանեկան ավանդույթ, կա մարդու անհատական նախասիրություն… Այս սովորողները մեզանից անկախ կարդում են, շատ են կարդում, անընդհատ են կարդում: Այս սովորողներին իմ տված օգնությունը, որպես ուսուցիչ, նրանց ընթերցանությունն ուղղորդելն է, նրանց բարձրարվեստ գրականություն առաջարկելը: Այս սովորողները, որպես կանոն, նաև պարտաճանաչ են, և հանձնարարված գրականությունը սիրով են կարդում: Սա էլ լինում է իմ օգնությունը իմ ընթերցասեր սովորող-հասարակությանը:
Մենք ամեն շաբաթ կազմակերպում ենք կարդացվող նյութերի ներկայացում, երբ սովորողները պատմում-ներկայացնում են իրենց ընթերցած գրականությունը: Բերում են գրքերը, ցույց են տալիս, գովազդում են: Ներկայացնում են, լսում են իրար, փորձում են հետաքրքրել, գրքեր են փոխանակում: Ներկայացրած գրքերի մի մասը ինձ ծանոթ է լինում, փոխանցում եմ նաև իմ տպավորությունները: Գուցե ուսուցչի վերաբերմունքն էլ է կարևոր ոմանց համար: Ի՞նչ կիմանաս:
Ընթերցանության զարգացմանն ուղղված հաջորդ քայլը կրթահամալիրի կենտրոնական ընթերցասրահում ամեն շաբաթ ընթերցանության ժամ կազմակերպելն է: Մեր գրադարանը պարբերաբար ձեռք է բերում նոր, նկարազարդ, լավ տպագրության գրքեր: Հիմա հրատարակչություններն ավելի շատ են կարևորում լավ գրքերի տպագրությունը: Մեր ընթերցարանի աշխատակիցները՝ տիկին Մարին, Նոնան, սիրով տրամադրում, ներկայացնում են նոր հրապարակված, գրադարանի ձեռք բերած գրքերը: Սովորողները հնարավորություն ունեն թերթելու, հատվածներ կարդալու, ծանոթանալու այդ նկարազարդ, լավ տառատեսակով, գունեղ գրքերի հետ: Եվ հաճախ էլ այդպիսի ընթերցանության ժամից հետո իրենց հետ տուն են տանում այդ գրքերը՝ կարդալը շարունակելու համար:
Ընթերցանության տեխնիկայի բարձրացմանն ուղղված մյուս քայլը ընթերցանության անհատական նախագիծն է, երբ սովորողը որևէ նյութ ցանկանում է ներկայացնել իր ունկնդրին: Ձայնագրվելուց առաջ ինչքա՞ն է կարդում, ինչպե՞ս է պատրաստվում ձայնագրությանը, վարժ կարդալու համար քանի՞ անգամ է պետք լինում կարդալ նյութը, չեմ կարող ասել: Պայմանը մեկն է լինում՝ ձայնագրությունը չի կարող վատ ընթերցումով ներկայացվել:
Ահա 6-րդ դասարանցի Ռաֆայելն ու Ալբերտը ձայնագրությամբ առակ են ներկայացնում: Մեր այս երկու տղաներն էլ ամենայն հավանականությամբ բավականին աշխատել են, որ առակը ներկայանալի հնչի (նրանց վարժ ընթերցանությունը հեշտ չի տրվում): Եվ տեսեք՝ վատ էլ չի ստացվել: Ես, համենայնդեպս, գոհ եմ:
Վիլյամ Սարոյան «Հինգ հասուն տանձերը»
Ռինոսկե Ակուտագավա «Գորտը»
Վիլյամ Սարոյան «Պատերազմը»
Յարոսլավ Հաշեկ «Ինչպես էին շներ վաճառում»
Հովհաննես Թումանյան «Արջաորս»
Էրիկ Բերն «Կարմի գլխարկը մարսեցու տեսանկյունից»
Էռնեստ Հեմինգուեյ «Ծերունին կամրջի մոտ»Էռնեստ Հեմինգուեյ «Ծերունին կամրջի մոտ»
Ամերիկյան հնդիկների հեքիաթներից «Սպիտակ ջրաշուշանը»
Յարոսլավ Հաշեկ «Ապուր աղքատ երեխաների համար»
Էրիխ Ռասպե «Բարոն Մյունխաուզենի արկածները» Մասն առաջին
Աշնանային ընթերցանություն
Լուիս Քերոլի «Ալիսը հրաշքների աշխարհում» վիպակը
Լ. Ֆրենք Բաումի «Օզիի կախարդը»
Յուրաքանչյուր ուրբաթ-շաբաթ օրերին ընտրում եմ ընթերցանության մի նյութ, որը հրապարակում եմ բլոգում մի քանի առաջադրանքով: Դա լինում է շաբաթ-կիրակի օրերի համար լրացուցիչ կրթության առաջադրանք:
Սովորողներին ավելի ծավալուն ընթերցանության նյութ եմ առաջարկում աշնանային, ձմեռային, գարնանային, ամառային արձակուրդի օրերին՝ որպես արձակուրդային ընթերցանություն: Կարծում եմ, սրանք ուղիներ են, որոնք տանում են դեպի ընթերցանություն: Ով որքա՛ն կանցնի այս ուղով և մինչև ո՞ւր կհասնի, ո՞վ կիմանա…