Խնդիրներ  Հրաշքների  աշխարհից

Ռեյմոնդ Սմալլիան

 Ալիսը Հնարամտության երկրում

Խնդիրներ Հրաշքների աշխարհից

Գլուխ 1

Ալիսներից  ո՞րը

Ամեն  ինչ  սկսվեց  Ալիսի  ծննդյան  օրը: Հրաշքների  աշխարհի  Ալիսի չէ,  այլ  Ալիս  անունով ծանոթ մի աղջկա: Իսկ  թե  ինչպես  այս  պատմության  մեջ  հայտնվեց  մյուս  Ալիսը, դուք  շուտով  կհասկանաք:  Բնականաբար,  ծննդյան  օրը  ներկա  էին  Ալիսի  փոքր  եղբայրը՝  Թոնին,  ինչպես նաև նրա  ընկերները `  Մայքլը,  Լիլիանը, նաև  մի քանի  տղաներ  ու  աղջիկներ:

Երբ  խաղացին  բազմաթիվ  խաղեր  և  ցույց  տվեցին  բոլոր  աճպարարությունները,  երեխաները  ցանկացան  լսել  տրամաբանական  խնդիրներ`  գլուխկոտրուկներ:

– Կարող  եմ  ձեզ  առաջարկել  մի  հետաքրքիր  խնդիր,-  ասացի  ես: — Պատկերացրեք,  որ  ձեր  առջև բոլորովին  չտարբերվող  երկվորյակներ  են:  Մեկը  միշտ  ստում  է,  մյուսը  միշտ  ասում  է  ճշմարտությունը:

– Իսկ  ի՞նչ  են  նրանց  անունները:

– Երկվորյակներից  մեկի  անունը  Ջոն  է,  –  հայտնեցի  ես:

–  Այնքան  էլ  հազվադեպ  հանդիպող  անուն  չէ,-  հայտարարեց  Թոնին:  –  Գրեթե  ամեն    պատահածին,  ինչպես  ասում  են, գրեթե ամեն պատահած Տոմին,  Դիկին  և  Գարիին,  անպատճառ  անվանում  են  Ջոն:

Թոնիի  դիտողությունը  մի  քիչ  շփոթեցրեց  ինձ:

–  Իսկ  ի՞նչ  է  մյուս  եղբոր  անունը,- հարցրեց  Թոնին:

– Չեմ  հիշում,- խոստովանեցի  ես:

– Իսկ  ինչո՞ւ  Դուք  չեք  հիշում,- հետաքրքրվեց  Մայքլը:

–  Չգիտեմ,- պատասխանեցի  ես,-  իմիջիայլոց, մյուս  եղբոր  անունը  բացարձակապես  էական  չէ:

–  Իսկ  ո՞վ  է  Ջոնը։ Նա,  ով  ստո՞ւմ   է,  թե՞  նրա  եղբայրը,-    խոսակցությանը խառնվեց Լիլիանը:

–  Լավ  հարց  է,-  հավանություն  տալով՝   նկատեցի  ես,-   ցավալի  է  միայն,  որ   ոչ  ոք  չգիտի՝ ով  է  ստում ` Ջո՞նը,  թե՞  նրա  եղբայրը:

–  Իսկ  ո՞րն է  խնդիրը,- հարցրեց  Ալիսը:

–  Ահա  թե  որն է  խնդիրը:  Ենթադրենք  դուք  հանդիպել  եք  երկվորյակներին  և    ցանկանում  եք  իմանալ՝ ով  է  նրանցից  Ջոնը:  Նրանցից  ցանկացածին կարող  եք  տալ  միայն  մեկ  հարց,  որին  կարելի  է պատասխանել  կարճ՝ «այո» կամ «ոչ» :  Հարցը  պետք  է  բաղկացած  լինի   երեք  բառից: Իսկ  ի՞նչ  հարց կտայիք դուք:

– Ընդամենը  երեք  բա՜ռ,-  զարմացած  բացականչեց   Մայքլը:

–  Միանգամայն ճիշտ  է,-  հաստատեցի  ես:  –  Իրականում  այս  պայմանը  բավականաչափ    հեշտացնում  է  խնդիրը.  այդքան  էլ  շատ  չեն  հարցերը,  որոնք  բաղկացած  են  ընդամենը  երեք  բառից:

–  Ես  գիտեմ,-  ասաց  Ալիսի  հյուրերից  մեկը:  – Պետք  է  հարցնել  երկվորյակներից  մեկին. «Դու Ջոնն ե՞ս» :

–  Ոչինչ  դուրս  չի  գա,-  առարկեց  Մայքլը: — Ենթադրենք քո  հարցին  երկվորյակը  պատասխանել  է  «այո»:  Ի՞նչ  կտա  դա:  Ընդհանուր  առմամբ  ոչինչ, որովհետև  նա  կարող  է  և՛  ստել,  և՛  ասել  ճշմարտությունը:

– Մտածեցի,-  տեղից  վեր  ցատկեց   Ալիսի  մյուս  ընկերը:  –  Ես  կհարցնեի  եղբայրներից  մեկին. «Քո  կարծիքով  ջուրը  թա՞ց  է» :

Բոլորը  սկսեցին  մտորել հարցի  նոր  տարբերակի շուրջ: Հետո  Ալիսն  ասաց.

–  Ոչինչ  չի  ստացվի:  Եթե  երկվորյակը,  ում  հարցրել  եք  պատասխանի  «այո»,  ապա  դու  կիմանաս ,  որ  նա  ասում  է  ճշմարտությունը:    Եթե  նա  պատասխանի «ոչ»,  ապա  կիմանաս,  որ   ստում  է, բայց նրա  անունը կմնա  նախկինի  պես  անհայտ:

–  Միանգամայն  ճիշտ է,- հաստատեցի  ես:

-Բայց  փոխարենը Դուք կիմանաք  ստո՞ւմ  է  նա,  թե՞  ասում  է  ճշմարտությունը,  –   պաշտպանեց   հարցի  հեղինակին  Թոնին:

–  Ճիշտ  է  ,-  համաձայնեցի  ես ,-  խնդիրը  դրված  է  այլ  կերպ:  Չէ՞ որ մենք  պետք  է  պարզենք, թե եղբայրներից որն է  Ջոնը,  ոչ թե որն է ստախոսը:

–  Ես  մի  միտք  ունեմ,-  ձայն հանեց հյուրերից  մեկը։ -Իսկ  ի՞նչ  կլինի,  եթե  հարցնենք  երկվորյակներից  մեկին.  «Դու  ստու՞մ  ես»:

–  Անօգուտ  հարց  է ,-  վրդովվեց  Լիլիանը:  – Նախապես  կարելի  է  ասել,  որ  ում  էլ  դու  դիմես,  նրան,  ով  միշտ  ասում է  միայն   ճշմարտությունը,  թե նրան,  ով  ստում  է,  պատասխանը  միշտ  լինելու  է    նույնը՝ «Ոչ»:

–  Ինչու՞,-  զարմացավ  հյուրերից  մեկը:

–  Որովհետև,-  պատասխանեց  Լիլիանը,-  նա,  ով  միշտ  ասում  է  միայն  ճշմարտությունը,  երբեք  չի  ստի  և  իրեն  չի  ներկայացնի  որպես  ստախոս,  իսկ  ստախոսը  երբեք  ազնվորեն  չի  խոստովանի,  որ ինքը ստախոս  է:  Եվ երկուսն  էլ  հարցին  միանման կպատասխանեն՝ «Ոչ»:

–  Շատ  լավ,- գլխով հավանության նշան արեցի   ես:

– Իսկ  ո՞ր հարցը  մեզ  թույլ  կտա  իմանալ՝ երկվորյակներից  ու՞մ  անունն  է  Ջոն ,-   հարցրեց  Թոնին։

-Հենց  դա է խնդիրը։

Մտորելով  և  վիճելով՝ Ալիսը  և  նրա  հյուրերը  վերջապես  կարողացան  կռահել    անհրաժեշտ  հարցը` բաղկացած   ընդամենը  երեք  բառից:  Կկարողանա՞ք  դուք  գտնել  այդպիսի  հարց :

Երբ  խնդիրը  համատեղ  ուժերով  լուծվեց,  Ալիսը հարցրեց.

– Իսկ  եթե երկվորյակներից Ջոնին գտնելու փոխարեն ցանկանայիք պարզել՝ ստախո՞ս է Ջոնը կամ ո՞վ է երկվորյակներից միշտ ճշմարտությունն ասում։ Հնարավո՞ր էր այդ դեպքում միայն մեկ հարցով բավարարվել։  

–  Առանց  որևէ  կասկածի,-  պատասխանեցի  ես:

–  Բայց  այս  անգամ  երեք  բառն  արդեն,  հավանաբար,  բավարար  չէր լինի, –  հետաքրքրվեց  Թոնին:  

Ես  երկար չմտածեցի․

–  Ո՛չ, այս  անգամ  էլ  կարելի  է  բավարարվել   միայն  երեք  բառ  պարունակող  հարցով:

Կհաջողվի ձեզ,  ընթերցո՛ղ,  գտնել  երեք  բառից  կազմված  հարց,  որը  թույլ  կտա  ոչ  թե  պարզել՝  ո՞վ  է   եղբայրներից  Ջոնը,  այլ  չի՞  ստում    արդյոք  Ջոնը:

Երբ  հոբելյարը  և  հյուրերը նստեցին  հյուրասիրության  սեղանի  շուրջ,  բոլորը  նորից  ցանկացան  փորձել  իրենց  ուժերը  տրամաբանական  խնդիրների  լուծման  մեջ:

– Ձեր  գրքերից  մեկում, – սկսեց Ալիսը՝ դիմելով ինձ,- տրված են  մի  քանի տրամաբանական   խնդիրներ   Ալիսի  մասին՝ Անդրհայելային  աշխարհից:  Չե՞ք  կարող առաջադրել   մեզ  ևս  մի  քանի  խնդիր  Ալիսի  մասին:

–  Մի՞թե  ես  երբևէ  գրել  եմ  քո  մասին  Անդրհայելային  աշխարհում ,-  հարցրեցի    կեղծ զարմանքով:

– Ոչ  իմ  մասին,-  բուռն  կերպով  բողոքեց  Ալիսը,-  այլ  մյուս  Ալիսի  մասին:

–  Այդ  ո՞ր,-  հետաքրքրվեցի  ես:

–  Նրա,  ով  եղել  է  Անդրհայելային  աշխարհում:

– Կարելի  է  ասել  քո  արտացոլանքի՞ :

–  Ո’չ  ,  ո’չ  և  ո’չ,-  համառորեն  չէր  հանձնվում  Ալիսը:  –  Այդ  Ալիսն  ամենևին  իմ  արտացոլանքը  չէ: Նա  ինձ  հետ  ոչ  մի  կապ  չունի:  Այդ  Ալիսը  Լուիս  Քերոլի  հեքիաթից  է:

–  Ա՜խ այդպես,- նկատեցի  ես  անմեղ  տեսքով:

– Այո՛:  Վերջապես  Դուք  կպատմե՞ք  մեզ ինչ-որ   նոր  պատմություններ  խնդիրներով:  Մեկ  րոպե  մտածեցի:

–  Իսկ  ի՞նչ  կասեք  «Ալիսն  Հրաշքների  աշխարհից»  պատմության մասին:

-Ես  երբեք  չեմ  եղել  Հրաշքների  աշխարհում,-  իսկույն պատասխանեց Ալիսը:

–  Իհարկե՛  ոչ,  ո՛չ  և  ո՛չ ,-  հաստատեցի  ես:  –  Նկատի  ունեի  ամենևին  ոչ  քեզ,  այլ  մյուս  Ալիսին:

–         Ո՞ր ,-  հարցրեց  Ալիսը:

–        Լուիս  Քերոլի  հեքիաթի Ալիսին,-  ստիպված  էի  խոստովանել  ես:

Բոլորը    հրճվանքից  ծիծաղեցին։  Ալիսը  կատակեց  ինձ   հետ  այնպես, ինչպես  ես  քիչ  առաջ  կատակեցի նրա  հետ:

– Ես  կատակեցի,- ծիծաղելով ասաց  Ալիսը,- այնպես,  ինչպես  Դուք:  Մեծ  հաճույքով  կլսեմ  Ձեր  նոր  պատմությունները Հրաշքների  աշխարհի Ալիսի  մասին : 

Այսպես  էլ  ամեն  ինչ  սկսվեց:

Թարգմանությունը` Զարինե Պապոյանի

Խմբագիր՝ Տաթև Աբրահամյան, Գևորգ Հակոբյան