Мои года — мое богатство
Երեսուն և ավելի տարի։ Սա մի կյանք է՝ երիտասարդությունից մինչև արդեն․․․
Կրթահամալիրն ինձ հղկել է, մշակել, ձևավորել, որոշ հատկանիշներ՝ ճնշել-բացառել, ուրիշ հատկանիշներ՝ արմատավորել ու խրախուսել։
Ամենից շատ շնորհակալ եմ իմ մեջ ինքնաբավություն ներարկելու ու ամրապնդելու համար․ ես կարողանում եմ ինքնուրույն կազմակերպել անհրաժեշտ գործերը՝ ինքնակրթությունից մինչև․․․․ բնակարանային նորոգում։
Ահա այդ ինքնաբավության բռնկման մի պահի էլ մտնում եմ շինանյութերի խանութ ու սկսում շինարարության ոլորտում գիտելիքիս պակասը լրացնել։
Աշխատակիցը, որին դիմում եմ հնարավոր ամենահիմար հարցերով, խոնարհ համբերատարությամբ լսում է, փորձում է հասկանալ՝ ինչի մասին եմ ուզում տեղեկանալ ու մատչելի մեթոդներով բացատրում, ներկայացնում, տեղեկացնում է։ Ի պատասխան իմ հերթական պնդում-հարցին, թե՝ չի՞ լինի՝ այսինչն այսպես անենք ու մի բան խնայած դուրս գանք, աշխատակիցը ժպտում է․
— Չէ, ընկե՜ր Հասմիկ, էդ կփչանա, հետո պիտի նորից քանդեք․․․
Մինչ նա մանրամասնում է, ես ապշած երեսին եմ նայում։ Հայացքս բռնում է ու ժպտալով՝
-Ինձ չեք հիշո՞ւմ։ Վաղինակն եմ։
Բա ո՞նց չեմ հիշում։ Գրկում եմ Վաղինակին, հարցուփորձ եմ անում աշխատանքից, ընտանիքից, դասընկերներից։ Մոռանում եմ իմ խնդիրները, մաղթանքներ եմ տալիս ու հեռանում։
Այդ գիշերվա իմ անքնության պատճառը Վաղինակն էր։ Ե՞րբ եմ դաս տվել, ո՞ր աստիճանում, ո՞ր դպրոցում, ո՞ւմ դասղեկական դասարանից է եղել, ո՞նց կարող եմ էսպես անհույս մոռացած լինել։
Լուսադեմին մոտ հանկարծ պայծառանում եմ։ Դե, իհարկե Վաղիկը․․․ Ես նրան ոչ միայն ոչ մի վայրկյան չեմ մոռացել, այլև իմ գործունեության ամենապատմելի զավեշտներից մեկը հենց նրա հետ է կապված։
8–րդ դասարանում (այն ժամանակ դա ավարտական դասարան էր) հայոց լեզվից քննությունը փոխադրություն էր։ Փոխադրումներ զանազան խաղերով կարողանում էին, բայց հիմա պիտի սովորեցնեի գրել պահանջված ձևով՝ պարզապես վերապատմելով շարադրել։ Տեքստը կարդացի, քիչ հանդիպող բառերը բացատրեցի, ուղղագրական խնդիր ունեցող բառերը գրատախտակին գրեցի, նորից կարդացի ու կարգադրեցի․
— Դե գրե՛ք։ Հարցեր չտաք։
Հարցերն սկսվում են հինգ րոպե անց։ Որքան էլ որոշած լինես չպատասխանել, հասկանում ես, որ հիմա սովորում են, տրված հարցի շուրջ մեկնաբանությունը հիմա՛ է արդյունավետ․ հիմա վերցնելու են ու կիրառեն։
Դասի ավարտին մի քանի րոպե էր մնացել, երբ հիշեցի, որ հարց տալն արգելել եմ։ Հիշեցրի պահանջս, ունքերս հավաքեցի ու լռեցի։ Բայց Վաղիկի աղերսական հայացքը հալեցրեց ինձ․
-Ասա՜։
— Էն ինչ ուտելիք էին տաքացնելո՞ւ («Մոգերի ընծաներն» էր․ տեքստում՝ «Տաքացրու կոտլետները, Դելլա»)։
Ես փրփրում եմ․
— Վաղի՛կ, դա ի՞նչ կարևոր բան է։ Նոր տարի է (Սուրբ Ծնունդ)։ Մի բան ուտում են, էլի։ Գրիր՝ «կերակուրը»։
Վաղիկը ելքը գտած մարդու վստահությամբ ավարտում է նախադասությունն ու տետրը հանձնում։
Տանը Վաղիկի տետրում կարդում եմ վերջին տողը․ «Մի կողմ դնենք մեր նվերները, Դելլա։ Տաքացրո՜ւ․․․․․ տոլման»։
Վաղիկենց խանութի մոտով հաճախ եմ անցնում․ իմ սովորական երթուղու վրա է։ Նրա բոլոր գործընկերներն ինձ խոնարհումով բարևում են․ ես իրենց «Վաղոյի դասատուն» եմ։
***
-Խո՜րխե Լուի՜ս Բո՜րխես․․․
Զորոն դաս անելու, մասնավորապես գիրք կարդալու հետ գլուխ չուներ։ Բորխեսի անունը նրա շուրթերից ավելի քան տարօրինակ էր հնչում։
-Ի՞նչ ես կարդացել Բորխեսից, Զորո՛,— հեգնում եմ։
-Էն լաբիրինթոսը,—ամենայն լրջությամբ պատասխանում է։ Ես զգաստանում եմ։
-Բա ո՞նց մտքովդ անցավ՝ Բորխես կարդաս։
-10-րդ դասարանում հա՛մ հանձնարարեցիք, հա՛մ էլ կանգնեցիք գլխներիս, որ կարդանք։ Մոռացե՞լ եք։
Լեզուս կծեցի։ Մինչև ո՞ր աստիճանի է հասած եղել ինքնավստահությունս, որ նոր-նոր կրթահամալիր ոտք դրած 10-րդ դասարանցուն, առանց նրան ճանաչելու, Բորխես եմ հանձնարարել։
Զորոյին մի անգամ հանդիպեցի Հյուսիսային պողոտայում։ Մի շատ սիրունիկ աղջկա հետ էր․ մտածում էի՝ ինձ չի նկատի։ Բայց հանկարծ նկատեց, պայծառացած մոտեցավ, գրկեցինք իրար ու՝
-Կինս է,- ծանոթացրեց։ Ուրախացա։ Մաղթեցի, որ իր զուլալ տեսակը ապրի ու բազմանա։
***
Շա՞տ կան ուսուցիչներ, որ կարող են պարծենալ իրենց շուրջ հյուսված լեգենդով։
Գյումրու փողոցներում մի լավ թափառելուց, մի քանի թանգարան ոտքի տակ տալուց հետո միրգը շատ տեղին կլիներ։ Շուկայի մոտ էինք․ առաջարկեցի՝ միրգ գնենք, երեխաներն ասացին, որ մոտները խնձոր կա, բայց դանակ չունեն, որ կիսենք։ Դե, ուրեմն դանակ էր պետք գնել։ Շատ համով խնձոր էր։ Մինչև ճաշի ժամը մեզ էներգիայով ապահովեց։ Սա կմոռացվեր Գյումրուց ստացած տպավորությունների մեջ, եթե ամռանը նման մի բան չլիներ Զվարթնոցում։
Թանգարանից վերադառնում էինք կանգառ օրվա ամենաշոգ պահին։ Շրջակայքում ջրի նշույլ անգամ չկար։ Երեխեքից մեկը չդիմացավ․
— Բա մի թաց բան չլինե՞ր՝ բերաններս թրջեինք։
Խնձորներ էլի կային․ դանակ չկար։ Ու Գյումրու շուկայից հեռու էինք։
—Տվեք՝ տեսնեմ,- ասում եմ։ Վերցնում ու ձեռքով կիսում եմ խնձորները (որոշ տեսակներ տալիս են այդ հնարավորությունը)։ Մինչ ես կիսում-բաժանում եմ, Մարիամն ու Աննան զարմացած երեսիս են նայում․
-Ընկեր Հասմի՞կ, բա ինչո՞ւ Գյումրիում դանակ առանք։
Չէի սպասում, որ վեց-յոթ ամիս առաջվա այդ աննշան եղելությունը կհիշեն։ Ու սկսվեց․ աշխուժացած աղջիկները ներկայացնում են իրենց ուսուցչի անհավատալի ընդունակությունը․ իբր վեր եմ նետում ես երեք խնձոր, մինչ դրանք ցած կընկնեն, երեք անգամ պտտվում եմ իմ առանցքի շուրջ, հետո ձեռքի մի հարվածով միանգամից բոլոր խնձորները չորս մասի եմ բաժանում, ուղղում դեպի տարբեր կողմերում կանգնած երեխաները․․․
Մեկ-մեկ ինձ թվում է՝ այդ լեգենդի համար եմ գնահատել սովորողներիս։
Էսպես՝ մեծանում են, գնում են բանակ, վերադառնում են (կամ չեն վերադառնում, ինչպես Գարիկը, Սողոմոնը), ամուսնանում են, երբեմն ամուսնանում են միմյանց հետ, դառնում են մասնագետ․․․ Դու նայում ես նրանց ու ներքուստ երջանիկ ես, ինչպես ծառի պտուղը տեսնող այգեպանն է երջանիկ։
Կյանքը հոսում է գետի պես։ Եվ դու գիտես, որ գետը հարատև է։ Բայց դու գիտես նաև, որ նա երբեք նույն գետը չէ։
Սա է մեր անուրանալի հարստությունը։